TCO-tool voor integrale kosten- en kwaliteitsbewaking

Tijdens de DNA-expertmeeting op 14 januari over kwaliteitsborging lichtten Harrie Beernink en Clarence Rose een tipje van de sluier op over een bijzondere ontwikkeling voor integraal duurzaam energiezuinig bouwen: de TCO-tool. DNA in de Bouw ontwikkelde de TCO-tool binnen het Europese project AZEB (Affordable Zero Energy Buildings). De TCO-tool is de sluitsteen voor de integrale bouw met hoge gebouwkwaliteit en zo laag mogelijke levensduurkosten.
De TCO-tool is een uitstekend hulpmiddel voor duurzame projectontwikkeling. Het biedt structuur en overzicht bij de
afwegingen tussen gebruikswensen, kwaliteit en kosten van een ontwerp. Projectontwikkelaars en adviseurs kunnen met deze tool de opdrachtgever ondersteunen bij (vaak lastige) integrale ontwerpbeslissingen. De eerste Nederlandse versie komt binnenkort beschikbaar via Kennisinstituut KERN.

door Joyce van den Hoek Ostende en Clarence Rose

Focus op de laagste investeringskosten niet langer houdbaar

Duurzaam energieneutraal bouwen moet gangbaar worden, dat is het streven van AZEB, een EU-project Horizon 2020. Zeker omdat dit uiteindelijk de laagste kosten met zich meebrengt voor de gebruiker en de energietransitie zo betaalbaar wordt. Maar ook een lage ecologische impact en een comfortabel en gezond binnenklimaat zijn belangrijke succesfactoren voor toekomstgericht bouwen.
Met de TCO-tool komt de focus al tijdens de ontwerpfase op de laagste gebruikskosten (dus de werkelijke kosten voor de klant), de hoogste functionele gebouwkwaliteit en de laagste milieu-impact. De tool is door het AZEB-team van DNA in de bouw ontwikkeld. Harrie Beernink, bouwadviseur en initiatiefnemer voor de ontwikkeling van deze tool, deelt op de expertmeeting zijn ervaringen met de tool. Volgens Beernink is de focus op de laagste investeringskosten als vertrekpunt voor ontwerpbeslissingen niet meer houdbaar. Dit was aanleiding voor de ontwikkeling van de TCO-tool. De tool is vervolgens gebouwd samen met de AZEB-teamleden Hans Zwiep en Clarence Rose, ondersteund door Nelleke Nelis en Peter H. Smit.

TCO-tool voor integrale kosten- en kwaliteitsbewaking

De TCO-tool ondersteunt de integrale besluitvorming bij nieuwbouw en renovatie en biedt structuur voor gedetailleerde kosten- en kwaliteitsanalyses. Hierbij zet de TCO-tool de investeringskosten in verhouding tot de lange-termijnkosten voor de gebruiker en de milieu-impact. Ook legt de tool de relatie tussen kosten en kwaliteit. Het biedt ontwerpteams de mogelijkheid om kostenafwegingen te maken. En om hun klanten te helpen het effect van investeringen in kwaliteit en energie-efficiëntie op de lange termijn te begrijpen.
De tool verschuift de aandacht van investeringskosten naar de totale levenscycluskosten als uitgangspunt voor de besluitvorming van de opdrachtgever. Hierdoor komen maatregelen die leiden tot lagere gebruikslasten, onderhoudskosten en sloopkosten, beter voor het voetlicht. Een must voor de verdere ontwikkeling van een duurzame circulaire gebouwde omgeving. En om wonen ook na de energietransitie betaalbaar te houden.

TCO-tool sluit aan bij BIM en integrale projectstructuren

De TCO-tool is gemaakt binnen het bekende rekenprogramma Excel en daarmee makkelijk te gebruiken door een breed publiek. Voor een succesvol gebruik van de tool is de betrokkenheid en input van de verschillende disciplines in het bouwproject vereist. De TCO-tool komt vanaf de initiatieffase tot en met de gebruiksfase van pas voor de ondersteuning van besluitvorming en voor kwaliteitsborging. De tool sluit goed aan aan BIM-processen en BIM-gerelateerde kostencalculaties.

Integrale ontwerpoptimalisatie met de TCO-tool

Met de TCO-tool kun je ontwerp-scenario’s integraal vergelijken en optimaliseren. En dat op basis van een overzicht van alle relevante kwaliteitscriteria: people, planet, profit. Doordat de TCO-tool deze in verhouding brengt, kom je tot een beter afgestemde besluitvorming. Een integraal ontwerpteam levert de ontwerpgegevens, bepaalt de financiële kentallen en uitgangspunten. Verder zijn gecalculeerde prestaties vereist, energiebehoefte, overige milieuprestaties, comfort en gezondheid en de onderhoudsbudgettering. Een kostendeskundige brengt gedurende het ontwerpproces de investeringskosten en de levenscyclus-kosten in kaart.

De TCO-tool kan helpen bij ontwerp-optimalisatie door te “spelen” met de input. Als we een bepaalde variabele aanpassen, bijvoorbeeld we kiezen een zonneboiler in plaats van een warmtepomp, of houtvezelisolatie in plaats van steenwol… Wat gebeurt er dan met de prestaties op energiebehoefte, overige milieuaspecten, levensduurkosten en de gebruikskwaliteit? Zo kan het ontwerp integraal geoptimaliseerd worden voor en samen met de klant.

Expliciete eisen aan kwaliteit

Volgens Beernink moeten bij het opstellen van de kwaliteitseisen de integrale effecten ervan op de gebouwprestatie duidelijk in beeld zijn. Zo heeft een eis voor veel daglicht bijvoorbeeld ook effect op de aard van de zonwering. Ook moeten eisen concreet zijn geformuleerd, zodat ze achteraf te meten zijn. De tool zet opdrachtgevers en ontwerpende partijen ertoe aan om expliciete eisen te formuleren aan de gebouwprestatie. Met behulp van het werkblad “Kwaliteit” in de TCO-tool stelt de opdrachtgever zijn eisenpakket aan het gebouw samen. Hierin biedt zijn adviseur/projectmanager de nodige ondersteuning. Ook bij de vertaling naar de bijbehorende indicatoren en de link naar de onderbouwende normen. Zo maak je een Programma van eisen expliciet. Dit beperkt miscommunicatie en zorgt voor een betere samenwerking voor het realiseren van de vooraf bepaalde ambities. Het werkblad “Kwaliteit” is een doorontwikkeling van AQSI, een tool voor sociale duurzaamheid.

De TCO-tool drukt de kwaliteitsaspecten vervolgens uit als kwaliteitsscores in twee categorieën: Gezondheid/veiligheid en Comfort/bruikbaarheid. Ze komen tevens bijeen als indicatoren die bestaan uit een “ratio ten opzichte van het maximaal haalbare”. Deze verschijnen dan in verhouding tot de kosten in het overzicht kwaliteit en kosten, zie onderstaande afbeelding.

Overzicht over kwaliteit en kosten van drie projecten. Het gekozen design (blauwen lijn) heeft lagere levensduurkosten. En het scoort hoger op de kwaliteitsaspecten Gezondheid/veiligheid en Comfort/bruikbaarheid dan de andere scenario’s.

Forse kostenbesparing mogelijk door integrale aanpak met de TCO-tool

Resultaat TCO-tool: Vergelijking levensduurkosten in drie verschillende ontwerpvarianten, met onderscheidbare kostenposten

De TCO-tool maakt de opbouw van de stichtingskosten inzichtelijk. Zo is het effect van ontwerp-aanpassingen op de stichtingskosten bij ontwerp-optimalisatie direct duidelijk. Ook brengt het de gebruiks- en onderhoudskosten in beeld en maakt het de impact van verschillende ontwerpkeuzes op deze kosten inzichtelijk.
Daarnaast biedt de tool de mogelijkheid het onderzochte project te vergelijken met referentieprojecten. Hiernaast zie je een voorbeeld van een kostenvergelijking van drie scenario’s van een project.

Aan de hand van twee door Beernink begeleide renovatieprojecten laat hij zien hoe de TCO-tool kan helpen bij de besluitvorming voor investering in verduurzamingsmaatregelen. Als vertrekpunt maakt hij een nulmeting van gebruiks- en onderhoudskosten en andere indicatoren. Alle voorgestelde energetische maatregelen berekent hij vervolgens met de nZEB-tool. Uiteindelijk brengt hij de resultaten, de bijbehorende kosten en andere gegevens bijeen in de TCO-tool. Bij de de renovatie van het kantoor leidt dit uiteindelijk tot een reductie van gemiddeld 540 euro per m2 oftewel 4,477 miljoen euro over 30 jaar. Bij de kleine werf leidt de NoM-aanpak tot een reductie van 485 euro per m2 oftewel 0,694 miljoen euro over 30 jaar. Als je weet wat je toekomstige kosten zijn en wat je uiteindelijk kunt besparen, kun je ook goede besluiten nemen over de investering in een gebouw.

Lange-termijnperspectief en professionele expertise cruciaal

Voor zijn adviestrajecten ziet Beernink het lange-termijnperspectief, “de stip op de horizon” van minimaal 30 jaar, een belangrijk vertrekpunt voor de beoordeling van verduurzamingsmaatregelen van gebouwen. Om de wensen van de klant te borgen is een vertaling nodig van de (hoge) ambitie naar kwaliteitsaspecten met duidelijke indicatoren. Deze bepalen het gehele proces, het ontwerp én uitvoering. Voor het slagen van een project is het volgens Beernink van belang uitvoerende partijen vroegtijdig te betrekken bij een project. Zo kom je ook vroeg te weten of ze geschikt zijn voor de opdracht en kunnen ze zich beter verbinden met de bedoeling van de opdracht.
In een integrale aanpak is ook opdrachtgeverschap een arbeidsintensief traject. Voor kleine organisaties ziet Beernink het risico om snel aan de grenzen van tijd en kennis te geraken. Het inschakelen van ervaren experts is dan noodzakelijk waarbij de opdrachtgever brede steun moet verlenen aan het proces en dus goed moet kunnen volgen.

De AZEB-roadmap en events in 2020

De TCO-tool ons een resultaat van het AZEB-project. DNA in de bouw en KERN staan te trappelen om je te laten kennismaken met AZEB. DNA in de bouw is projectleider van dit 3 jaar durende project. Het NL-team heeft van zich laten horen op verschillende momenten, maar nu is de methode gereed: de AZEB Roadmap. Het eerste kwartaal van 2020 zijn de laatste maanden van het project en ligt de focus op communicatie en kennisoverdracht. Er zijn diverse activiteiten waarvoor je nu kunt inschrijven. Hier lees je er alles over.

Het project AZEB (Affordable Zero Energy Buildings) heeft de methode ontwikkeld om in 17 stappen de kwaliteit in energieneutrale bouw en renovatie betaalbaar te maken. Binnen deze stappen is een variëteit van bestaande en enkele nieuwe tools beschikbaar voor de ontwikkelaar, ontwerper, bouwer en gebruiker/ beheerder. De TCO-tool is er een van, hij is bij uitstek geschikt om te gebruiken in combinatie met de AZEB-methode als geheel.

In de AZEB-training leer je in vier dagen tijd de AZEB-stappenplan kennen en de daarbij benodigde tools, waaronder natuurlijk de TCO-tool, toepassen. Deze start op 6 april.

Zie voor meer informatie over het AZEB-project: www.azeb.eu.

 

Delen