Passief bouwen wint snel aan populariteit. Toch kom je als adviseur nog veel misverstanden tegen over wat passief bouwen eigenlijk inhoudt. Bij potentiële opdrachtgevers, maar ook bij bouwprofessionals. Onbekend maakt onbemind, vooral in een bouwcultuur die vasthoudt aan gebaande paden. En soms zorgt een verkeerde beeldvorming voor ongefundeerde bezwaren en weerstand, soms geholpen door dwarse wetgeving of commerciële belangen. 
Zonde, want de voordelen van een passiefhuis zijn evident: Passief bouwen is hét recept voor energiezuinige en dus betaalbare en comfortabele gebouwen met een gezond binnenklimaat.
Wij zetten de 9 belangrijkste feiten en fabels over passief bouwen hier op een rij.

Door Jan Geerts – KERN Docent en Passiefhuis-expert Seven Futureproof Buildings

1. Minder comfort omdat je nauwelijks verwarmt? – Niet in een passiefhuis

Het idee van een huis dat met een kaarsje warm blijft, wekt bij sommigen de associatie op van bibberen onder een dekentje en bij gebrek aan verwarming proberen je huis met een kaarsje warm te krijgen. Ja, een passiefhuis probeer je met zo min mogelijk techniek en installaties te ontwerpen (tot daar klopt ‘het theelichtjes-beeld’). Dat betekent echter niet dat je een stap terug doet in je comfort.
Sterker nog, bij een passiefhuis is juist veel aandacht voor comfortaspecten als temperatuur, daglicht, gezonde lucht, geluid en (duurzame) materialen. Omdat ‘de bouwkundige schil’ erg belangrijk is (dus de vloer, muren, ramen en het dak), voorkom je bijvoorbeeld tocht. Daarmee verhoog je het comfort juist, en daar kan geen installatie tegenop.

2. De ramen mogen niet open? – In een passiefhuis wel degelijk

Soms denken mensen dat bij een passiefhuis de ramen niet open mogen. Maar bij passiefhuizen zijn de ramen op de juiste plaatsen en (inbraakvrije) ventilatie juist essentieel.
Zo houd je in de zomer het huis aangenaam koel door in de koelere nachten te de ramen open te zetten. Daarvoor heb je geen airco nodig. Overdag helpt de balansventilatie tegen opwarming en houd je de ramen het beste dicht. Zo blijft de koelte lekker binnen en de hitte buiten. Ook in de lente en herfst kun je de ramen lekker openzetten. Veel mensen vinden een briesje door het huis zeer prettig en ook de verbinding met buiten.
Zelfs in de winter mag je best je ramen opendoen om ‘te luchten’. Nodig is het niet bij een effectieve balansventilatie. Dit ventilatiesysteem brengt 24/7 gezonde frisse lucht in huis.

3. Te warm in de zomer? – Passiefhuizen blijven koel

Sommige mensen denken dat het in een passiefhuis bloedheet wordt. Dat je de hitte door de isolatie niet meer kwijtraakt. Ook dat is gelukkig niet waar.
Want goede isolatie werkt twee kanten op: in de winter blijft de warmte binnen, in de zomer juist buiten. Denk maar aan een thermosfles en een koelkast: ze zijn beide goed geïsoleerd, maar de een houdt warmte binnen en de andere juist buiten. En met zonwering en nachtventilatie blijft een passiefhuis zelfs op hete dagen aangenaam koel. Daarom presteren passiefhuizen bij hittegolven vaak beter dan gewone huizen.

4. Complexe en storingsgevoelige techniek? – Minder is meer

Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt, maar Passief bouwen betekent juist eenvoud. Ook in de technische installatie. Door de lage warmtevraag volstaat een efficiënt ventilatiesysteem met warmteterugwinning en een klein naverwarmingssysteem (bijv. warmtepomp of elektrische naverwarmer). Een uitgebreide klimaatbeheersing is niet nodig, ook niet bij grote en complexe gebouwen. 
En de technologie (zoals WTW-systemen en luchtdicht bouwen) is bewezen en betrouwbaar. Belangrijk voordeel is dat passiefhuizen vaak juist minder onderhoud vereisen. Maar een goed ontwerp én vakmanschap zijn wel belangrijk.

5. Isoleren kost meer energie dan het bespaart? – Onjuist

De extra energie die nodig is om goed te isoleren, verdien je binnen enkele jaren terug. Bijvoorbeeld 30 in plaats van 20 centimeter binnen +/- 3 jaar. Met biobased isolatiematerialen verklein je bovendien de milieu-impact en krijg je een beter binnenklimaat. Met gebruik van natuurlijke materialen beperk je de energiebelasting van de productie (‘de voetafdruk’) nog meer. Dat maakt isolatie juist een bijzonder energiezuinige investering.

6. Zonnepanelen zijn effectiever dan energiezuinig bouwen? Juist andersom

Natuurlijk kun je proberen je huis te verduurzamen met bijvoorbeeld zonnepanelen. Maar de duurzaamste energie is de energie die je niet nodig hebt. Die hoef je immers ook niet op te wekken.
Bovendien matchen vraag en aanbod van zonne-energie niet: want hoe doe je dat in de winter, als de zon nauwelijks schijnt maar je wel je huis (elektrisch) wilt verwarmen? Bedenk ook dat de salderingsregeling eindig is en we straks te maken krijgen met schommelende prijzen op de elektriciteitsmarkt.
Kortom, het is zinvoller energieverbruik te voorkomen dan het duurzaam te compenseren. Bovendien draagt een zonnepaneel niet direct bij aan het wooncomfort, terwijl beter isolerend glas of een kierdichte bouw dat wél doen. Je bespaart dus niet alleen energie, maar verhoogt ook het comfort — een echte win-win.

7. Beperkend voor architectuur? – Zeker niet

Veel architecten denken onterecht dat ‘passief’ een belemmering is voor hun werk en het ze beperkt in hun mogelijkheden. Dat het ze beperkt tot lelijke moderne dozen. Maar passiefbouw is een bouwstandaard, geen bouwstijl. En als je een gebouw wilt maken dat er in de toekomst ook nog mooi bijstaat, dan biedt juist passief bouwen volop mogelijkheden! Door slimme keuzes in oriëntatie, compactheid en materiaalgebruik blijft er volop ruimte voor prachtige ontwerpen.

8. Passiefhuizen zijn benauwd? Integendeel: ze staan garant voor een optimaal binnenklimaat

Een hardnekkig misverstand is dat een luchtdicht gebouw geen frisse lucht binnenlaat. In werkelijkheid is het juist andersom. Hoe luchtdichter een woning, hoe beter een mechanisch ventilatiesysteem met warmteterugwinning (WTW) werkt. In een passiefhuis kun je de luchtstromen gericht sturen, waardoor je de verse lucht daar krijgt waar die nodig is. Het systeem voert continu verse lucht aan met behoud van de warmte. Voor veel mensen zijn passiefhuizen juist een verademing, want de binnenkomende lucht is gefilterd en daardoor vrij van schadelijke stoffen.
In een woning met luchtlekken en ventilatie via roosters of open ramen krijg je daarentegen tocht, kou en ongewenste luchtstromen — de wind duwt geurtjes en koude lucht letterlijk door je huis.
Kortom: Luchtdicht bouwen en ventileren zorgen samen voor een voor een gezonder én comfortabeler binnenklimaat met nauwelijks energieverlies.

9. Passief bouwen te duur? – Lage woonlasten vanaf dag één

De bouwkosten van een passiefhuis kunnen 5-10% hoger liggen, voor de kwaliteit en extra materialen. Maar dat betekent niet dat je er meer voor betaalt, integendeel. Vanuit een ‘total cost of ownership’ zijn de kosten van een passiefhuis altijd lager. Dat is juist de bedoeling van passief bouwen.
De extra investeringskosten zijn namelijk niet zo hoog dat je de eerste jaren fors meer betaalt dan bij een niet-passiefhuis. De energiebesparing zorgt namelijk direct voor lagere maandlasten. Die lagere energiekosten (tot 90% minder) wegen op tegen de eventuele meerkosten van een hogere hypotheek.
Tot slot worden passiefhuis-technieken steeds meer de standaard: mechanische ventilatie, geïsoleerde kozijnen, drievoudige beglazing en warmteterugwinning, je komt het steeds vaker tegen. En als de productie omhoog gaat zakken de prijzen. Ook hebben steeds meer aannemers ervaring met passiefbouw, wat de meerprijs verder drukt. Bovendien kun je ook in de bouwkosten besparen door slimme keuzes van de materialen en bouwmethodiek. Een beter ontwerp leidt dus vaak direct al tot een kostenefficiënt gebouw.

Wat maakt passief bouwen zo aantrekkelijk?

Een passiefhuis is zo ontworpen dat het nauwelijks energie nodig heeft voor verwarming of koeling. Dankzij uitstekende isolatie, luchtdichtheid, hergebruik van warmte uit de ventilatielucht en de natuurlijke warmte van de zon blijft het binnen comfortabel en is er maar weinig energie nodig om dat zo te houden. Het resultaat: een energiezuinige en comfortabele woning met een gezond binnenklimaat. 
Als je het zo leest, klinkt het positief, toch? Is het dan ‘de angst voor het onbekende’, ‘onbekend maakt onbemind’, of de Hollandse ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’-mentaliteit die ons tegenhoudt? Want als je objectief naar het hele plaatje kijkt, dan is er eigenlijk geen reden om niet voor passief te gaan.

Meer leren over passief bouwen?

Ben jij er klaar voor om de basis te leren over passief bouwen? En zo samen met andere professionals het verschil te maken in de bouwsector? Dan is de cursus Energieneutraal bouwen en renoveren een mooi startpunt. In vier dagen tijd word je klaargestoomd tot Passiefhuis vakman.
Voor de architecten en bouwfysisch adviseurs start er binnenkort weer de Opleiding Passiefhuisontwerp en -constructie bij de Hogeschool Windesheim in Zwolle. In 10 lesmiddagen leer je hoe je zelf passieve gebouwen ontwerpt en realiseert.