Kwaliteitsborging met ACIN instrumenten: “Goed meten is pas weten”

Degelijke kwaliteitsborging is onmisbaar voor zeer energiezuinig en passief bouwen. Tussentijdse controles, metingen bij oplevering en monitoring achteraf geven zekerheid van de nodige kwaliteit en werking van het gebouw. ACIN instrumenten is toonaangevend producent en leverancier van meet- en regelapparatuur, ook voor de bouw. KERN ging in gesprek met directeur en mede-eigenaar Dr. ir. Niek-Jan Bink. Zijn enthousiasme over goed meten werkt aanstekelijk. Zijn advies is zeker het lezen waard, voor kwaliteitsborgers en hun opdrachtgevers: “Weet waar je mee bezig bent!”. Op 5  juli neemt ACIN je verder de diepte in tijdens een expertmeeting bij DNA in de bouw. 

Interview met Niek-Jan Bink door Clarence Rose

Je zet je in voor een gedegen kwaliteitsborging in de bouw onder het motto “Goed meten is pas weten!”. Wat betekent dit? En wat gaat er volgens jou mis bij metingen in de bouw?

Je hebt natuurlijk deugdelijke meetapparatuur nodig voor kwaliteitscontroles in de bouw. Maar daar zit het hem vaak niet in. Om goed te kunnen meten moet je de meetapparatuur goed begrijpen. Je moet weten wat de beperkingen zijn van het instrument. En begrijpen welke invloed de meetomstandigheden op de resultaten kunnen hebben. Het is dus belangrijk dat je dat je een gevoel hebt bij de uitkomsten en wat die betekenen. In de praktijk worden vaak fouten gemaakt en verkeerde conclusies getrokken, met name door amateuristische “meetspecialisten”. Ze hebben dan wel de juiste apparatuur maar weten niet goed waar ze mee bezig zijn.

Het begint vaak al bij de fabrikant en de aangegeven (schijn-)nauwkeurigheid van de geleverde meetapparatuur. Waar komen de specificaties op het productblad van de fabrikant vandaan? Het is vaak onduidelijk waar de genoemde meetonzekerheid op is gebaseerd. Waarmee is de apparatuur gekalibreerd? En waar wederom is de kalibratieapparatuur mee gekalibreerd?

Wat heeft ACIN te bieden voor de kwaliteitsborging van zeer energiezuinige en passieve gebouwen?

ACIN biedt kwalitatief hoogwaardige meetapparatuur voor het inregelen van ventilatiesystemen, de FlowFinder^® en de VentiFlow^®. Daarnaast hebben we nog best bijzondere apparatuur voor luchtdichtheidsmetingen op de markt, de Ultragrafix en de Air Tightness Tester, ATT. Deze zijn zeker ook geschikt voor het meten van de luchtdoorlatendheid van zeer energiezuinige gebouwen.

De FlowFinder^®, vertel daar eens wat meer over!

ACIN is ontstaan rondom de ontwikkeling van meet- en regelapparatuur voor mechanische luchttoevoer- en afvoersystemen. Nog in de jaren ‘80 was het meten van luchtstromen op de bouw erg omslachtig, toevoerlucht meten was feitelijk onmogelijk. De nul-drukmeetapparatuur was toen een grote kar met een ventilator en een slang. Dus luchtvolumestroommetingen gebeurden hooguit bij grote installaties en in laboratoria.

De eerste FlowFinder^® kwam al in 1984 op de markt. Die was ontwikkeld in samenwerking met TNO nadat de heer Pfaff een handige manier had uitgevonden voor een hanteerbaar meettoestel met nuldruk-compensatie.

Met deze meetmethode was voldoende meetnauwkeurigheid bereikbaar voor metingen aan zowel toevoer- en afvoerventielen. De FlowFinder^® bestond toen uit meer dan 100 onderdelen, grotendeels handgemaakt. De productie van deze anemometer was dus nauwelijks lonend voor ACIN. Na de ophef over problemen met ventilatiesystemen in Vathorst in 2007 kwam de ontwikkeling in een stroomversnelling. Er was meer behoefte aan praktisch toepasbare meetapparatuur voor het inregelen van ventilatie-installaties op de bouwplaats. De doorontwikkeling leidde tot een betrouwbaarder product, een efficiënter productieproces en uiteraard betere betaalbaarheid.

De Ventiflow® van ACIN voor het inregelen van ventilatiesystemen

Wat is het bijzondere aan de VentiFlow^®?

ACIN heeft haar aanbod voor inregeling van ventilatiesystemen verder uitgebreid met een betaalbaardere variant voor luchtvolumestroommetingen in de woningbouw. De VentiFlow^® is een meetapparaat specifiek voor debieten van 10-100m³/h. Hij is wat eenvoudiger dan de FlowFinder^® maar ook stukken goedkoper. Recentelijk hebben wij hiervoor een gebruiksvriendelijke app gebouwd die de meetgegevens bijhoudt. Dit versnelt het meetproces en je houdt er geen rugklachten meer aan over.

Kwaliteitsborging in de bouw begint met de luchtdichtheid van de schil. Ook daarvoor hebben jullie bijzondere apparaten…

De Ultragrafix® van ACIN maakt kieren visueel

Wij hebben speciale luchtdichtheidsmeters om de kwaliteit van een gebouw in uitvoering eenvoudig en juist in vroeg stadium te kunnen monitoren. De ultrasone luchtdichtheidsmeter Ultragrafix meet luchtlekkages middels geluidsgolven. Deze maakt hij op een scherm zichtbaar. Hiermee krijgt de bouwer direct grip op de bouwkwaliteit, nog tijdens de uitvoering. Daarmee voorkom je dus dure herstelmaatregelen. Maar ook bij renovatie is dit echt van toegevoegde waarde.

ATT® van ACIN – Ideaal voor de tussentijdse luchtdichtheidsmeting

De ATT (Air tightness tester) is een drukverschilmeter waarmee de luchtdichtheid van de bouwschil wordt gemeten zoals dat ook met een blowerdoor wordt gedaan. Waar de blowerdoor een eigen ventilator heeft, gebruikt de ATT het ventilatiesysteem van de woning. Met name voor zeer energiezuinige (en dus luchtdichte) gebouwen kan dit een kostenefficiënt alternatief zijn voor de traditionele luchtdoorlatendheidsmeting.
Omdat deze meting vrij snel te doen is kun je hem bijvoorbeeld inzetten als tussentijdse controlemeting. Of als indicatormeting naast steekproefmetingen bij repeterende woningbouw. Hiermee kom je er snel achter als er wat mis is met een woning.

Waarin onderscheid zich ACIN?

ACIN heeft veel verstand van lucht. En het bijzondere bij ACIN, denk ik, is de passie om onze apparaten echt praktisch te maken. De uitvinders werken hard om ze eenvoudig in het gebruik op de bouw te maken, robuust en met een zo hoog mogelijke (meet-)kwaliteit. Maar dan ook betaalbaar. En we houden de productie in eigen huis. De focus van ACIN is namelijk gericht op de kwaliteit van de producten, niet op massaproductie. Bij ACIN zijn de lijntjes dus kort en de experts staan de klanten direct terzijde met advies en reparatie- en kalibratiefaciliteiten. ACIN staat haar klanten en geïnteresseerden terzijde met advies en demonstraties van de aangeboden meetapparatuur.

Wat zou je kwaliteitsborgers aanraden?

• Begrijp de meetapparatuur voor kwaliteitsborging

Het is belangrijk om de eigenschappen en de beperkingen van de meetapparatuur goed te kennen en te begrijpen. Stel je de vraag: Hoe weet je, als je een luchtvolumestroom meet van 10 m³/h, dat het werkelijk 10 m³/h zijn? Hoe nauwkeurig meet mijn apparaat? En wat zijn de randvoorwaarden voor een deugdelijke meting? Welk effect hebben invloeden van buitenaf, temperatuur, luchtdruk ect. op de meetresultaten?

• Let op schijnnauwkeurigheid, ook in je communicatie naar de klant.

Afwijkingen ontstaan al bij de meetapparatuur zelf, ook al is die nog zo goed gekalibreerd. Vraag aan fabrikant hoe ze de opgegeven meetnauwkeurigheid kunnen onderbouwen, traceer de kalibratie. De meetonzekerheid bijvoorbeeld bij de VentiFlow^® is +/- 3 m³/h. Dit komt omdat onze kalibratie-instrumenten, gekalibreerd in het lab bij VSL, zelf al een afwijking kunnen hebben van +/- 1m³/h. Vervolgens is de onzekerheidsmarge bij kalibratie van de meetinstrumenten in onze meettunnel 2 m³/h. Dus bij metingen van de luchtvolumestroom in het woonhuisbereik tot 100 m³/h kun je niet spreken over een afwijking in procenten, zoals vaak gepretendeerd. Een gemeten 10 m³/h kan in werkelijkheid 7 m³/h zijn of 13 m³/h, puur vanwege afwijkingen in het instrument. En dat is al heel knap,want 3 m³/h door de VentiFlow of FlowFinder komt overeen met een luchtsnelheid van zo’n 1 cm/s!

• Systematische meetfouten voorkomen door kwaliteitsborging meetapparatuur

Er wordt wel gerept over hoe nauwkeurig een instrument moet zijn, maar er wordt weinig aandacht besteed aan hoe een instrument gekalibreerd moet worden. Een volgens de ISO 17025 norm geaccrediteerd kalibratie-lab doet dat wel. Het verstrekt dus een certificaat met meetresultaten inclusief de nauwkeurigheid van die resultaten. Dit zijn kostbare kalibraties, te duur om voor alle meetapparatuur, die in de bouw gebruikt worden, uit te laten voeren. Het zou al heel mooi zijn als de meetapparatuur aantoonbaar vergeleken wordt met een ISO 17025 gekalibreerd ‘moederinstrument’. Zorg, hoe dan ook, voor een goed onderhoud van je meetapparatuur. Kalibratie hoeft niet perse jaarlijks. Maar doe wel regelmatig tegenmetingen. Zo kun je de meer nauwkeurige FlowFinder^® goed gebruiken om goedkopere apparatuur tussentijds te kalibreren of te controleren.

• Beperk incidentele meetfouten door herhaling van metingen

Vooral bij een lage luchtsnelheid is het volstrekt onmogelijk om op de m³/h nauwkeurig te kunnen meten. Al was het maar omdat de luchtsnelheid niet 100% constant zal zijn. Het risico op meetfouten kun je verkleinen door de meting te herhalen. Dus het is verstandig om meerdere keren, bijvoorbeeld 3 keer, te meten en dan te middelen. Dit omdat bij lage debieten de snelheid laag is voor het meetinstrument en bij hoge debieten omdat daar de variatie van het systeem zelf groter zal zijn.

• Kwaliteitsborging start “op het blote oog”

Een eerste algemene check van de werking van hetgeen gemeten moet worden is belangrijk. Controleer dus de installatie alvorens een ventilatiesysteem te gaan inregelen. Hoor je teveel geluid?  Doet het systeem wat het moet doen? Als het in de keuken inblaast in plaats van afzuigt hoef je het namelijk niet in te regelen, toch?

Dit klinkt als vanzelfsprekend, maar is het in de praktijk helaas niet.

En wat zou je opdrachtgevers adviseren?

• Vraag naar referenties van de kwaliteitsborger

Het is niet zozeer een kwestie van welke apparatuur wordt gebruikt maar wie de metingen uitvoert en hoe. Kijk naar de ervaring en referenties van diegene die je de metingen wil laten doen. Ook door een paar simpele vragen te stellen krijg je al in de gaten of diegene weet waar die mee bezig is. Vraag bijvoorbeeld naar het proces, hoe diegene van plan is de meting uit te voeren.

• Vraag naar de kwaliteit van de meetapparatuur

Vraag welke apparatuur wordt gebruikt en waarom. En hoe de kwaliteit daarvan wordt geborgd, of de meetinstrumenten regelmatig worden gereviseerd en gekalibreerd. Vraag naar de certificaten van het apparaat. Grote opdrachtgevers zouden er goed aan doen om ook de leveranciers van de gebruikte meetapparatuur te auditen.

• Kijk (een keer) mee als er gemeten wordt

Zorg tenslotte dat je er zelf bij bent tijdens de metingen. Kijk mee over hun schouders wat ze aan het doen zijn tijdens de meting en hoe ze omgaan met meetonzekerheden. Maar leg de lat niet te hoog voor de nauwkeurigheid van de meting. Zorg bij twijfel, het klinkt arrogant, dat er ook gemeten wordt met de FlowFinder. Je kunt mij daar altijd voor bellen.

In een workshop bij DNA in de bouw op 5 juli 2022 laat Niek-Jan Bink ons de ACIN-instrumenten zien en mogen wij deelgenoot worden van zijn bevlogenheid. En zeker kunnen we ontzettend veel opsteken over de meettechnieken en verschillende toepassingen. Aanmelden kan hier.