Morfologisch ontwerpen ondersteunt optimale besluitvorming bij geïntegreerde duurzame projecten
Aan het begin van een project nemen opdrachtgevers, gesteund door adviseurs, honderden essentiële besluiten. Een reeds genomen besluit heeft daarbij direct gevolgen voor andere keuzes. Deze besluiten hebben natuurlijk ook een grote impact op de uitwerking van een project. Daarom wil je keuzes in de juiste context zetten en inzicht hebben in de implicaties van een keus.
Een multidisciplinair team krijgt met morfologisch ontwerpen optimale steun bij deze complexe processen.
Wat is morfologisch ontwerpen?
Morfologisch ontwerpen is een methodische ontwerpaanpak. Deze methode is ontwikkeld door Fritz Zwicky (1966) om een complex ontwerpproces onder de knie te krijgen. Tegenwoordig wordt deze methode veel ingezet voor ontwerp-vraagstukken rondom duurzame, energiezuinige gebouwen. Het zal dan ook niet verbazen dat de bij de vereniging DNA in de bouw aangesloten bedrijven veelvuldig gebruik maken van morfologisch ontwerpen. Dit ondersteunt een transparant en gezamenlijk besluitvormingsproces van de klant en het projectteam.
In de traditionele aanpak heeft een klant meestal de keuze uit een beperkt aantal opties voorgedragen door een architect. Doordat alleen de architect de opties heeft uitgewerkt loop je het risico op verkeerde besluiten waar later op terug moet worden gekomen. Dit is vaak kostbaar en leidt tot onbevredigende resultaten.
Door morfologisch ontwerpen zijn besluiten gestaafd door de expertise in het betrokken projectteam. Sterker nog: dit gezamenlijke besluitvormingsoverleg biedt toegang tot het gehele potentieel aan ervaring en informatie van het hele team. Dit potentieel is nodig voor een creatieve zoektocht naar intelligente oplossingen. In een meer traditionele aanpak wordt dit potentieel niet aangesproken.
Voor welke projecten is morfologisch ontwerpen geschikt?
Morfologisch ontwerpen is geschikt voor woningbouw, renovatie, utiliteitsbouw tot aan een bedrag van 10 miljoen euro wat neerkomt op ongeveer 90% van de gebouwen. Boven dit bedrag worden projecten te complex en is een andere aanpak nodig.
Morfologisch ontwerpen is bedoeld om complexe problemen op te lossen in ontwerpprocessen. Een complex probleem heeft de volgende eigenschappen:
- Multidimensional
Het kan vanuit verschillende standpunten worden benaderd. Bijvoorbeeld kan het probleem financiële, politieke en sociale aspecten hebben. De oplossing heeft betrekking op alle aspecten. - Vaag
De verschillende aspecten van een probleem zijn niet kwantificeerbaar of ze zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Door deze vaagheid van de verschillende aspecten is een “oorzaak-gevolg”-benadering onbruikbaar. De beoordeling van een oplossing is altijd subjectief: er is niet één perfecte oplossing voor het probleem. Er zijn alleen betere en slechtere.
Hoe werkt morfologisch ontwerpen?
Zoals in elk ander proces bepaalt de kwaliteit van de input de kwaliteit van het resultaat. Hoe beter de achterliggende informatie, hoe groter de kans op een hogere kwaliteit van het beslisproces.
Morfologisch ontwerpen kun je daarom het beste laten doen door het bij het project betrokken, multidisciplinaire team. Dus alle bij het ontwerp en de uitvoering van een project betrokken partijen: opdrachtgever, (vertegenwoordiger van de) gebruikers, aannemer, installateur, architect, energieadviseur. Het is wenselijk om ten minste één persoon uit te nodigen die ervaring heeft met het maken van morfologische schema’s. KERN biedt u hierbij professionele begeleiding.
Deelproblemen en deeloplossingen in kaart
Door divergeren en convergeren van de probleemstelling komen de beste oplossingen in beeld
De deelnemers maken een onderverdeling in de ontwerpvragen en formuleren subvragen. Door deze te ontrafelen worden de problemen zichtbaar en beheersbaar. Kleine sub-oplossingen kunnen de opmaat zijn voor grote oplossingen. Het doel van een Morfologisch schema is om alle oplossingsrichtingen, die normaal gesproken niet te kwantificeren zijn, inzichtelijk te maken.
Alle deelproblemen, die in het project spelen, breng je op deze manier in kaart. De deelnemers opperen mogelijke deeloplossingen hiervoor. Het resultaat is een overzicht van de input vanuit alle disciplines: vanuit de klant, de architect en adviseurs, evenals van de aannemer en installateur. Iedere discipline levert zijn eigen input en levert de beste oplossing aan (conceptualisatie). Aan de hand van deze informatie ontstaat uiteindelijk een helder beeld dat – hoewel het niet kwantificeerbaar is – voldoende input geeft voor een goede besluitvorming.
Een morfologisch schema kan worden gemaakt met n-dimensies, waarbij iedere dimensie zijn eigen uitgangspunten en karakteristieken heeft. Hiervoor dient bijvoorbeeld een Zwicky-box.
In de praktijk is het makkelijk om met een 2D matrix te werken die o.a. de volgende onderdelen bevat:
- Situatie
- Klimaat
- Programma
- Functionaliteit
- Thermisch comfort
- Visueel comfort
- Akoestiek
- Ventilatie
- Materiaal
- Energie-systemen
- Bouwuitvoering
- Gebruiksvriendelijkheid en Veiligheid
- Omgeving
De matrix die bij de vereniging DNA in de bouw wordt gebruikt is hier in postervorm te bestellen!
